Music to be Watched by Boys

“Male fantasies, male fantasies, is everything run by male fantasies? Up on a pedestal or down on your knees, it's all a male fantasy: that you're strong enough to take what they dish out, or else too weak to do anything about it. Even pretending you aren't catering to male fantasies is a male fantasy: pretending you're unseen, pretending you have a life of your own, that you can wash your feet and comb your hair unconscious of the ever-present watcher peering through the keyhole, peering through the keyhole in your own head, if nowhere else. You are a woman with a man inside watching a woman. You are your own voyeur.”

-Margaret Atwood, The Robber Bride (388).

Lana del Rey presenteert een voorzichtig geconstrueerd imago in haar songteksten en videoclips, fantasieën waarin ze enerzijds de femme fatale is waar mannen onmogelijk weerstand aan kunnen bieden, anderzijds presenteert ze zichzelf als heilige, onderworpen aan de genade van haar minnaar.
De tweedeling tussen ‘hoer’ en heilige zit in al haar video’s, in de lange videoclip National Anthem is Lana zowel Marilyn Monroe als Jackie Kennedy, maar vooral de korte film Tropico buit deze mythes uit. Het ene moment bevindt del Rey zich in het paradijs met haar geliefde, tot ze een hap neemt van de verboden vrucht en haar beminde en haarzelf in het ongeluk van hel op aarde stort. Ze is niet langer het Maria-figuur omgeven door zacht, wit licht, maar een paaldanseres, een prostituee, maar ondanks de zonde waarin ze is terechtgekomen, heeft ze nog steeds haar man. Liefde als idylle in een gecorrumpeerde wereld.
Lana del Rey pretendeert de fantasie van elke man te zijn, “wild” en “fucking crazy”, maar verre van vrij en onafhankelijk. Veelal de minnares van oudere mannen in haar video’s, afhankelijk van hun geld, hun begeerte en hun blik. Laura Mulvey schrijft in “Visual Pleasure and Narrative Cinema” het volgende:

“In a world ordered by sexual imbalance, pleasure in looking has been split between active/male and passive/female. The determining male gaze projects its phantasy on the female figure which is styled accordingly. In their traditional exhibitionist role women are simultaneously looked at and displayed, with their appearance coded for strong visual and erotic impact so that they can be said to connote to-be-looked-at-ness”(837).

De videoclip Videogames bezorgde Lana del Rey internationaal succes. De video behoort tot de reeks van zelfgemonteerde video’s die bestaan uit archiefmateriaal met fragmenten uit klassiekers als Mildred Pierce (“She had more to offer a man in a glance than most women give in a lifetime. She knew what she wanted, she wasn’t too particular on how she got it. Loving her was like shaking hands with the devil”.), homevideo’s uit de jaren 50, oude tekenfilms, paparazzi beeldmateriaal, veel shots bloemen, en tenslotte beeldmateriaal van de zangeres zelf, gefilmd met een webcam en iphone.
Ondanks dat del Rey door middel van de zelfontspanner controle heeft over de wijze waarop ze zichzelf presenteert in Videogames en daarmee de blik van de kijker stuurt, blijft deze een herhaling van het patroon dat Mulvey herkent in klassieke narratieve cinema, zonder enige vorm van toe-eigening of ironie. Zoals Margaret Atwood schrijft, “you are your own voyeur”. Treurig, passief en verleidelijk kijkend in de camera zingt Lana “It’s you, it’s you, it’s all for you. Everything I do, I tell you all the time: Heaven is a place on earth with you, tell me all the things you wanna do”. Ze wil alles voor hem doen, van zijn favoriete parfum op doen tot videospelletjes met hem spelen, het leven is enkel iets waard wanneer hij van haar houdt. Zowel in het beeldmateriaal als in de songteksten is de vrouw passief en afhankelijk van de blik en de wil van de man, “watching me get undressed, take that body downtown”. 

Ook het tweede album Ultraviolence biedt tal van bijbehorende muziekvideo’s waarin Lana haarzelf als spektakel en haar “to-be-looked-at-ness” uitbuit, in video’s als Shades of Cool  en West Coast paradeert ze aan de zijde van een veel oudere minnaar en zien we haar veelal in close-ups van zowel haar gezicht als haar (regelmatig) in zwemkleding gestoken lichaam. Getormenteerde mannen die gedreven worden door macht en geld en haar elk moment kunnen verlaten. De blik van de kijker valt op veel momenten samen met die van haar minnaar, wanneer hij naar haar kijkt terwijl ze in slow motion uit het zwembad komt of wanneer ze zich aan zijn voeten werpt.
Ook in de video Ultraviolence wordt er gespeeld met het genre van de homevideo en de mannelijke (camera) blik. Geschoten in super 8 mm, valt de blik van de kijker samen met die van zowel de camera als met die van de man die de camera hanteert, vergelijkbaar met het eerste halfuur van een film Dark Passage, waarbij de kijker zich dient te identificeren met de mannelijke protagonist omdat onze blik vanuit hem gepresenteerd wordt. In Ultraviolence wordt eenzelfde gevoel opgeroepen, Lana del Rey, “looked at and displayed”, gekleed in een witte jurk met kanten sluier, loopt op ons af met een bos witte lelies of dartelt voor ons uit, afgewisseld met shots van haar in close-up waarin ze gefilmd wordt van onder haar sluier met de vingers van de cameraman in haar mond. De masochistische songtekst romantiseert wederom passiviteit en onderworpenheid: “He hit me and it felt like a kiss”, “Loving him was never enough” en “I will do anything for you, babe”.

Nummers als Music to Watch Boys To en High by the Beach van haar laatste album doen een poging om commentaar in woord en beeld te leveren op eerder werk waarin ze zichzelf presenteert als onschuldige Lolita die afhankelijk is van haar “daddies”. In de clips en songteksten doet ze hard haar best om te doen alsof ze onafhankelijk en in control is, in Music to Watch Boys to zien we basketballende jongens en Lana, met haar koptelefoons op, liggend in een tuinstoel met een videocamera op haar gericht, zelfverzekerd zingt ze: “playing there guitars, only one of my toys”, “No holds barred, I’ve been sent to destroy”, maar ook “Lies can buy eternity” en “I live to love you and I love to love you”. In andere shots zien we Lana wederom in close-up, bedekt in glitters, waarbij de volgende zin van Mulvey buitengewoon toepasbaar op is: “She is isolated, glamorous, on display, sexualised”(840). De femme fatale die pretendeert te doen wat ze wil is hyperbewust van de camera (de shots van camera en filmprojector roepen die connotaties tenminste bij mij op), alles is peformance, of zoals Lana zingt, “It’s all a game to me, anyway”. High by the Beach doet iets vergelijkbaars, in de video dwaalt Lana rusteloos door een leeg appartement aan zee, wanneer ze beseft dat er geen ontsnappen is aan de camera waarmee ze gefilmd wordt vanuit een helikopter die rond het huis cirkelt, haalt ze een bazooka(?) tevoorschijn en schiet ze vervolgens het toestel neer. “The truth is I never bought into your bullshit when you would pay tribute to me”, “Lights, camera, action, I’ll do it on my own –I don’t need you money to get me what I want”. Ze lijkt hierin niet alleen af te rekenen met een mogelijke minnaar, maar ook met de pers en media, door zichzelf voor de verandering eens als handelend subject op te stellen. Haar laatste video Freak haalt het recent opgebouwde imago van “bad bitch” echter weer volledig onderuit. Een enigszins vreemde video die draait om een man met baard en als een soort Jezus/cultfiguur omringd wordt door vrouwen en bovenal aanbeden lijkt te worden door Lana. Tussendoor zijn er shots van Lana, ook ditmaal in close-up en bekeken door de jezus-figuur, waarin ze van top tot teen in slow motion wordt gefilmd en zoete limonade over haarzelf heen giet en de laatste helft van de video bestaat uit meisjes die een waterballet uitvoeren (wat is die obsessie van haar met water en zwemmen…). In de songtekst probeert ze de man van wie ze houdt over te halen om net als haar te leven als een “freak” in California, het enige wat hij hoeft te doen is van haar houden om zich net zo extatisch te voelen.

Ondanks dat haar imago heel doelbewust geïnspireerd is op tropen als de “femme fatale” en de “Lolita” en ze op zelf-reflexieve wijze door middel van haar video’s en teksten toont dat alles een performance is, is haar toe-eigening van deze tropen verre van onschuldig, omdat het een herhaling is van patronen waarin vrouwen worden afgebeeld als passief en niet meer dan spektakel en uiterlijke schijn, enkel om mannen te behagen.  Al is Lana del Rey bovenal haar eigen voyeur, “a woman with a man inside watching a woman”.